Artıq Yapon avtomobil sənayesinin əsas qəhramanı haqda danışmağın vaxtı gəlib çatıb. 2008-ci ildə bu şirkət General Motorsu ötərək dünyanın ən böyük avtomobil istehsalçısına çevrildi. Bəs, çoxlarının 20-ci əsrin möcüzəsi adlandırdığı Toyota necə olduki belə uğur qazandı? Necə olduki tekstil sənayesi ilə məşğul olan ailə biznesi dünyanın ən böyük avtomobil istehsalçısına çevrildi?
Toyota 1937-ci ildə məşhur Yapon ixtiraçısı və sənayeçisi Sakiri Toyotanın oğlu Kichiro tərəfindən qurulub. İlk öncə Sakiri Toyotanın həyatından danışmaq lazımdı ki, şirkətin necə fəaliyyətə başladığını anlamaq olsun. Sakiri öz var dövlətini parça toxuyan dəzgahlar düzəldərək qazanmışdı. Xüsusilə birinci dünya mühasibəsinin başlaması parçaya ehtiyacı artırmışdı və bu ona çoxlu vəsait əldə etməyə kömək etmişdi.
1923-ci ildə isə Yaponiyada baş verən zəlzələ dəmir yollarını yararsız hala gətirir və bu avtomobillərə olan tələbi artırır. Yaponiya Amerikadan Ford avtomobillərin idxal edib, avtobus kimi ictimai nəqliyyatda istifadə edirdi. Sakiri də heç bir avtomobil istehsalı təcrübəsi olmamasıma rəğmən, 1933-cü ildə şirkətin içərisində avtomobil diviziyası yaratdı. Yəni hələ də şirkət avtomobil istehsalı ilə məşğul deyildi. Ford, Şevrolet, Kraysler avtomobillərini alıb, onları parçalayıb, hansına oxşar bir model çıxardacaqlarını düşünürdülər. Hətta Amerikan şirkətlərinin yerli nümayəndələrindən də mühəndislər cəlb olunmuşdu. 1936-cı ildə şirkət özünün Model AA ilk minik maşınını istehsal etdi və bir il sonra 1937-ci ildə Toyota Motor Company, yəni bugünkü Toyota şirkəti yarandı.
Çox qısa vaxta Yaponiya İkinci Dünya müharibəsinə sürükləndi və avtomobil sənayesi istehsalı tamamını müharibəyə kömək etməyə yönəldi. Müharibə Toyotaya da çox pis təsir etdi. İstehsalı azaltmağa məcbur qalmışdılar, material çatışmaslığı var idi və hətta müharibənin sonlarında zavodlarından biri bombalanmışdı. Müharibədən sonra Toyota yük maşınları istehasılana davam etdi.
1950-ci ildə Toyotanın yenidən şans üzünə güldü. ABŞ ordusu Koreya müharibəsində istifadə etmək üçün Toyotaya çox sayda yük maşını sifarişi verdi. Bu hadisə şirkətin istehsal gücünü 650 avtomobildən 1000 avtomobilə kimi yüksəltdi. Artıq Toyota anlayırdı ki, genişlənmək üçün Yaponiyadan kənara çıxmalı idi. Bunu etmək üçün şirkət böyük və genişlənməkdə olan Amerika bazarını seçdi.
50-ci illərdə Amerika Şevrolet Bel Air və Ford Fairlane kimi iri avtomobilləri ilə məşhur idi. Toyota isə kiçik həcmli avtomobillərin satışlarının artmaqda olduğunu və demək olar ki, hamısının avropalı modellər olduğunu gördü. Fürsəti hiss edib Toyopet Crounu bazara təqdim etdilər. 1967-ci ildə Toyota artıq Amerika bazarında ən çox satılan üçüncü xarici brend olmuşdu.
70-ci illərdə baş verən neft krizisidə yenidən şirkət üçün bir şans oldu. Neftin qiyməti bahalaşdığı üçün Amerikanlar böyük avtomobil əvəzinə kiçik həcmli avtomobillərə üz tutdu və buda 1975-ci ildə Toyotanı ən çox idxal olunan avtomobil brendinə çevirdi. Artıq 1986-cı ildə Toyota Amerikaya 1 milyon avtomobil satmışdı.
Taleh Toyotaya bir çox hallarda kömək olsa da , şirkətin bu uğur qazanmasının əsas səbəblərindən biri özünə məxsus istehsal sistemi idi. Dünyaca məşhur olan bu istehsal sistemi minimum tullantı və uyğunsuzluqların qarşını almaq üçün çox effektiv qurulmuşdu. Hətta şirkət ilk qurulduğu günlərdən xarab olan detalların pulsuz dəyişdirilməsi siyasətini də tətbiq etmişdilər.
Toyota keyfiyyəti əslində həmşə mükəmməl olmayıb. 2009-cu ildən başlayaraq şirkət özünün ən geniş geri qaytarma skandalıyla üzləşdi. Kaliforniayada bir polis əməkdaşı ailəsi ilə avtobanda gedərkən idarə etdikləri avtomobil anidən sürətlənib digər avtomobilə çırpılmışdı. Avtomobildə olan hərkəs həlak olmuşdu. Bu hadisə şirkətin milyonlarla avtomobili geri çağırmasına və 1 milyarddan çox təzminat ödəmisənə gətirib çıxarmışdı. Toyotanın yapon təchizatçısı Takatanın hava yastıqlarının defekt çıxması da şirkətə çox böyük zərbə ilə nəticələnmişdi.
Bəzən Toyotanı çox maraqsız avtomobillər istehsal etdiyi üçün qınayıllar. Amma şirkət avtomobil sənayesi tarixində çox böyük innovasiyaları ilə yadda qalıb. 1989-cu ildə özünün lüks brendi olan Lexusu yaratması, 1997-ci ildə Toyota ilk hibrid avtomobil olan Priusu satışa buraxması avtomobil tarixində əlamətdar hadisələrdəndir. Toyota hətta ilk krossover seqmentidə avtomobili də buraxmaqla tarixə düşüb. Söhbət Toyota Rav-4 avtomobildən gedir.
Beləliklə sizə Toyota şirkətinin qısa tarixini təqdim etdik.
